Autor: Małgorzata Krupińska

Komunikat „wszystko jest w Pana, Pani głowie” to w zasadzie jest dobra wiadomość, bo zazwyczaj oznacza to, że narządy naszego ciała nie chorują.

Jest niebezpieczeństwo, że klient może się poczuć dotknięty lub zawstydzony takim stwierdzeniem lekarza. Zarówno bycie dotkniętym, jak i zawstydzonym nie sprzyja ciekawości siebie i temu, aby wnikliwie zająć się sobą i skorzystać z psychoterapii. W tym aby zająć się sobą wnikliwie w procesie psychoterapii, pomaga postawa szacunku do samego siebie.

Ale zazwyczaj, kiedy osoby decydują się na udział w psychoterapii, nie są w sytuacji życiowego komfortu.

Aktualnie dużo już wiemy o tym, że objawy chorobowe np. bóle głowy, uszu, migreny, alergie, choroby oskrzeli, zapalenia płuc, skóry, zaburzenia krążenia, zaburzenia snu, uczucie chronicznego zmęczenia, zapalenie pęcherza itd. są związane z emocjami, które przeżywamy w nadmiarze albo z emocjami, których sobie nie uświadamiamy.

Czasami są to emocje naszych bliskich. Nagromadzenie takich emocji prowadzi do tego, że uważamy, że mamy chore uszy, oskrzela. Badania lekarskie mogą tych odczuć nie potwierdzać, bo wykazują, że narząd jest zdrowy.

Przykład I: Omdlenia
Kobieta lat 40, mężatka, kilka razy była w ciąży, żadnej z nich nie donosiła. W późniejszym okresie pojawiły się u niej sytuacje bliskie omdlenia, kiedy prawie traciła przytomność. Z tego powodu kobieta korzystała z porad neurologa, wykonała niezbędne badania medyczne, jednak omdlenia nie ustępowały. Aż w końcu lekarz powiedział „wszystko się dzieje w Pani głowie, powinna się Pani pogodzić z utratą dzieci”. Po dwóch miesiącach omdlenia u kobiety ustały.

Przykład II: Nawracające zapalenia pęcherza
Kobieta lat 45, kilkakrotnie miała zapalenia pęcherza moczowego. Lekarz internista zalecił konsultację ginekologiczną. Przy badaniu ginekologicznym lekarz zapytał „czy parter jest czuły, delikatny, czy też odwrotnie”?. Kobieta była zaskoczona uwagą lekarza, ale uświadomiła sobie, że w jej małżeństwie brakuje czułości i zainteresowania. Podjęła psychoterapię oraz uświadomiła sobie sytuację w swoim małżeństwie, zapalenia pęcherza ustąpiły z jej życia.

Przykład III: Infekcje przebiegające z wysoką gorączką i wymiotami
Chłopiec lat 9, od początku roku szkolnego często chorował. Miał wysoką temperaturę i wymioty. Kiedy chłopiec chorował, nie chodził do szkoły. Okazało się, że chłopiec chorował wówczas, kiedy lekcje prowadził nauczyciel, którego chłopak panicznie się bał.
Idąc za rada lekarzy, rodzice zgłosili się do psychologa. W toku terapii rodzinnej okazało się, że nauczyciel bardzo przypomina chłopcu wujka (brata ojca), który naśmiewał się z chłopca, kpił z jego wyglądu i zachowania. Wujek w ten sposób wyrażał swoją złość do brata (ojca chłopca).

Przykład IV: Zapalenie uszu
10 letni chłopiec od dwóch lat chorował na nawracające zapalenie uszu. Choroba uszu była połączona z zapaleniem migdałków. Źródłem tego objawu była sytuacja, że babcia (matka ojca) wyrażała się negatywnie o matce chłopca. Za każdym razem, kiedy chłopiec chorował, kobieta czuła się bardzo bezradna i myślała, że dziecko ma obniżoną odporność.
Kiedy matka w toku swojej psychoterapii zajęła się swoją relacją z teściową, to zapalenia uszu syna ustąpiły.

Przykład V: Stany wyczerpania, trudności w skupieniu
Dziewczyna lat 14 budziła się wyczerpana, nie mogła rano wstać z łóżka, trudno jej się było skupić na nauce szkolnej, miała coraz gorsze wyniki w nauce. Rozwiązaniem tej sytuacji było to, ze rodzice zobaczyli, że ich starszy 18 letni syn wraca do domu po spożyciu narkotyków. Rodzicom było trudno zauważyć to, że ich ukochane dziecko, z którego są tak bardzo dumni, zażywa narkotyki. Zajęło im to dwa lata pracy terapeutycznej. Od tego momentu stan córki, jej samopoczucie wciąż się poprawiało.

Przykład VI: Infekcje górnych dróg oddechowych
Dziewczyna lat 19, miała nawracające duszności, infekcje górnych dróg oddechowych. Stany duszności potrafiły być intensywne, okresowo bardzo utrudniały funkcjonowanie nastolatki. Rodzice przyszli na terapię rodzinną. W toku terapii okazało się, że rodzice mają kilka nierozwiązanych tematów dotyczących ich relacji małżeńskiej, ale skwapliwie unikali ich poruszenia, omówienia. Małżeństwo przeżyło kryzys, kiedy mężczyzna opuścił rodzinę z powodu innej kobiety. Kiedy mężczyzna wrócił na łono rodziny, konflikt w parze został zamieciony pod dywan. Za każdym razem, kiedy małżonkowie złościli się na siebie, mieli napięte relacje, nastolatka miała dolegliwości górnych dróg oddechowych, zapalenia oskrzeli. Nastolatka przeżywała kłótnie rodziców jako zapowiedź utraty rodziny. Pierwotnym wzorcem tego konfliktu w tej rodzinie, były doświadczenia pradziadka, który jako nastolatek przeżył moment groźby utraty życia, kiedy został fizycznie zaatakowany.

W opisanych przykładach miały miejsce trudne sytuacje rodzinne takie jak: trudność poczęcia i urodzenia dziecka, problemy w relacji małżeńskiej, trudność w relacji między braćmi, kłopoty w relacji z teściową, dopuszczenie myśli, że syn zażywa narkotyki, nawracające zapalenia oskrzeli nastolatka. Wszystkie te sytuacje były bardzo zagrażające. Kobieta w I przykładzie bardzo się bała, że nie będzie mogła mieć własnych dzieci i mąż ją zostawi.

W II przykładzie zagrażające było dla kobiety, uświadomienie sobie prawdziwych uczuć męża/partnera do siebie. W III sytuacji, ojciec chłopca unikał konfrontacji ze swoim bratem.

W IV przykładzie zagrażające dla kobiety było uświadomienie sobie agresji i niechęci teściowej do kobiety. W VI przykładzie obydwoje rodzice przeżywali jako dzieci i nastolatkowie intensywne, nawracające lęki, że ich rodzina się rozpadnie.

W opisanych przykładach wystąpiło nagromadzenie wielu, trudnych, niewyrażonych uczuć w rodzinach. W niektórych sytuacjach, trudności w wyrażeniu uczuć występowały przez wiele pokoleń wstecz. Nagromadzenie tych trudności w rodzinach nie jest przypadkowe, rodzina potrzebuje wówczas skorzystać z pomocy specjalisty z zewnątrz, żeby wyjść z tej trudności.

Przewlekłe choroby, jak te opisane powyżej „są w głowie klienta” i mogą ustąpić po odpowiedniej pracy psychologicznej.

Opracowały
Teresa Ossowska
Małgorzata Krupińska

I Klientka lat 40, ma dwoje dzieci. W dzieciństwie klientka czuła, że rodzice faworyzowali brata, dbali o jego wykształcenie. O swoje wykształcenie klientka musiała zadbać sama, pomogła jej sąsiadka, która doradzała jej jaką szkołę ma wybrać i wspierała ją w momentach kryzysu związanego z nauką. Kobieta wyszła za mąż za człowieka, który bardziej dbał o innych niż o własną rodzinę. Mąż lubił alkoholowe spotkania z znajomymi i rodziną, co oznaczało, że klientka musiała te spotkania organizować i przygotowywać. Po kilkunastu latach małżeństwa kobieta zachorowała na nerki, choroba wymagała pobytu w szpitalu.
Kobieta trafiła do szpitala w stanie wyczerpania. Postawiono jej diagnozę dysfunkcji nerek. Kobieta nie miała świadomości, że jej stłumiony lęk i gniew wobec męża uszkadza jej nerki.
Po kilku latach u kobiety zdiagnozowano nowotwór macicy. Znalazła się ona w centrum uwagi rodziny, zastosowano u niej chemioterapię.
Psychoterapia może w podobnym wypadku zmniejszyć lęk przed chorobą nowotworową oraz zmniejszyć koszty psychologiczne tej sytuacji dla całej rodziny. Może pomóc zaplanować profilaktykę chorób nowotworów u kobiet w tej rodzinie, aby skutecznie poradzić sobie z lękiem przed nowotworem macicy.

II Młoda, piękna kobieta nie mogła wyjść za mąż za mężczyznę, który jej się podobał. Poślubiła mężczyznę, którego zaakceptował ojciec i który pochodził z tzw. porządnej rodziny.
W tej porządnej rodzinie rodzeństwo bardzo rywalizowało ze sobą, jeśli chodzi o poziom osiągnięć życiowych. Mąż był ciągle niezadowolony ze swoich osiągnięć zawodowych. Małżeństwo weszło w fazę utajonej niechęci i cichej rozpaczy. Mężczyzna zdominował kobietę, a ukryta złość i stłamszenie kobiety zrealizowała się jako nowotwór jajników. Kobieta przeszła chemioterapię, niestety zmarła przed ukończeniem leczenia. W tej rodzinie trudnością psychologiczną stojącą za nowotworem jajników, był fakt, że kobieta czuła się stłamszona w swojej kobiecości.

III
Mężczyzna lat 55, jako dziecko był bity przez ojca alkoholika. Edukację zdobył, korzystając z pomocy społecznej. Mężczyzna przejawiał morderczą agresję wobec innych dzieci. Agresję tę przeniósł częściowo na własne dzieci, wobec których był tyranem. Znaczną część agresji przekierował na siebie. Zachorował na nowotwór żołądka, zmiany nowotworowe żołądka usunięto, na tym etapie leczenia mężczyzna nie potrzebował chemioterapii. Nierozwiązany konflikt agresji wobec siebie, spowodował przerzuty nowotworu żołądka do innych organów. U mężczyzny / chemioterapię. Konflikt agresji nierozwiązany i występujący przez wiele pokoleń, najczęściej skutkuje zmianą nowotworową.

W poniżej opisanych przypadkach konflikt psychologiczny trwał długo. Jeśli podobny konflikt psychologiczny występował w rodzinie we wcześniejszym pokoleniu, to choroba nowotworowa miała cięższy przebieg.

Wszystkie opisane przypadki dotyczą osób niezastąpionych, poświęcających się dla innych, pomijających swoje potrzeby, które czuły się odpowiedzialne za innych członków rodziny.

W procesie nadmiernego wysiłku i poświęcania się, przychodzi jednak moment frustracji. Wzorzec poświęcania się przestaje być tak nagradzający.

Agresja, niezadowolenie jest w rezultacie skierowane przeciwko sobie: „Zniszczę się skoro nie ma dla mnie miłości, uwagi. Uszkodzę się, skoro moje poświęcenie, praca ponad siły nie jest w ogóle zauważona, doceniona. Nikt nie zauważa tego, co chcę zrobić dla matki, ojca, dla rodziny. Nikt mnie nawet nie szanuje za to, co robię. Nikt nie widzi w tym mojej miłości do innych, nikt nie zauważa, jak bardzo ja sam potrzebuję tej miłości”. W rodzinach tak funkcjonujące osoby mają rolę ratownika szukającego rozwiązań, bohatera. Tym co leczy wzorce poświęcania się dla innych, porzucania siebie, jest urealnienie sytuacji rodzinnej. Obraz realności rodzinnej to świadomość tego, co w istocie dzieje się tej konkretnej rodzinie. Świadomości tego, że ktoś jest kochany bardziej, a ktoś mniej i temu nie zaprzecza się temu. Świadomości, że ktoś jest mniej utalentowany, a ktoś bardziej i wszyscy przynależą do tej samej rodziny. Przykładowo, kobieta musi przestać zauważać agresję swojej siostry skierowanej do niej, aby mogła się czuć kochaną przez swoją siostrę. Gdyby kobieta widziała adekwatnie agresję siostry wobec siebie, to wówczas nie czułaby się kochana przez nią. Jeśli jednak nie widzi agresji, która realnie ma miejsce, to jednocześnie pozwala na to, aby agresja siostry ją uszkadzała. Jeśli jest to kolejne pokolenie, w którym zaprzecza się agresji pomiędzy siostrami, to mniej agresywna z sióstr może zachorować na nowotwór.

Jeśli osoba poświęcająca się jest bardziej związana emocjonalnie z matką, to wówczas częściej poświęca się dla własnej rodziny. Jeśli natomiast osoba poświęcająca się jest bardziej związana z ojcem, wówczas częściej poświęca się w sytuacji zawodowej. Może pracować jako lekarz niezwykle oddany swoim klientom lub jako terapeuta, który nie ma własnego życia osobistego, gdyż jest ciągle zajęty klientami.

Nowotwór dużo częściej pojawia się w tych rodzinach, gdzie wobec jej członków kierowano nierealne, wyolbrzymione oczekiwania. Takie osoby musiały wiele wynagrodzić, wyrównać w swoich rodzinach, poprawić ich sytuację w środowisku.

Osoba poświęcająca się uwewnętrznia takie oczekiwania względem siebie. Człowiek, który ma w sobie wzorzec poświęcania się, nie może sobie wyobrazić, że mógłby mieć trwałą satysfakcję i być spełnionym w inny sposób niż poprzez rezygnację z siebie.

W momencie diagnozy nowotworu sytuacja psychologiczna tych osób zmieniała się radykalnie. Nagle te osoby były w centrum uwagi rodziny z powodu swojego stanu zdrowia, otrzymywały pomoc od wielu członków rodziny jednocześnie. Choroba zwalniała je z odpowiedzialności za dotychczasowe, uciążliwe relacje.

W I przykładzie kobieta była postrzegana przez członków swojej szerszej rodziny jako osoba bardzo gościnna, sprawna, lubiana przez całą rodzinę. Nikt, łącznie z kobietą, nie widział jak bardzo jest zmęczona robieniem przyjęć i wiecznym obsługiwaniem rodziny oraz jak bardzo jest sfrustrowana w swoim małżeństwie. Choroba spowodowała, że kobieta nie musiała się zajmować nikim więcej poza samą sobą, nie musiała się konfrontować z własną złością do męża oraz z agresją męża do siebie.

W II przykładzie kobieta była uważana przez członków swojej rodziny za bardzo samodzielną. Potrafiła w ciągu kilku godzin posprzątać żonatemu bratu mieszkanie i ugotować wystawny obiad. Nikt, łącznie z nią, nie widział tego, jak bardzo jest słaba i stłamszona w swoim małżeństwie.

W III przykładzie mężczyzna czuł się bardzo odpowiedzialny za opiekę nad swoją matką i dorosłym rodzeństwem, któremu się gorzej powodziło finansowo niż jemu. Choroba nowotworowa pozwoliła mężczyźnie obniżyć jego wysoki poziom agresji, który miał wobec swoich rodziców, ojca alkoholika. Pomaganie członkom swojej rodziny przynosiło mu ulgę i ukojenie. Nikt włącznie z nim samym nie widział, jak duża jest jego własna agresja.
W opisanych przykładach nie było miejsca na osobiste potrzeby danych osób. Wszystkie osoby miały wysoki poziom tłumionej agresji i znajdowały się pod wpływem presji otoczenia, rodziny.

Właściwa dieta osoby z chorobą nowotworową jest równie istotnym czynnikiem zdrowienia. Osoby eliminujące z diety różne produkty spożywcze, np. chorujące na ortoreksję mogą mieć dużo mniejsze szanse na wyzdrowienie z choroby nowotworowej.

Chemioterapia i psychoterapia powinny się wzajemnie uzupełniać. Dla niektórych osób trudniejsza będzie decyzja o podjęciu chemioterapii. Boją się one bezradności, bólu fizycznego oraz zależności od personelu medycznego. Dla innych osób psychoterapia i przełamywanie własnych lęków i blokad będą trudniejsze.

Trudne może być zobaczenie w czasie psychoterapii tego, że związek partnerski/małżeństwo jest puste, że kobieta jest bardziej w roli gospodyni i matki niż partnerki. Odwagi wymaga podjęcie decyzji o tym, że jedno z pary chce odejść ze związku. Czasami ogromnej odwagi wymaga dostrzeżenie tego, że partner nie szanuje drugiej osoby w związku lub jest po prostu wrogi. Chyba największej odwagi wymaga doszacowanie własnej agresji wobec partnera, czy tego, że postępujemy nie-fair. Jeśli świadomie zobaczymy nasze życie to choroba nowotworowa nie będzie musiała nam pomagać.