We współczesnej kulturze ludzie często uskarżają się na różne aspekty swoich matek.
Mówi się, że do najczęstszych przyczyn konfliktów między matką a dorosłymi dziećmi, leżącymi po stronie matki należą:
- Dominacja matki
- Ambiwalencja matki
- Oziębłość rodzina, odrzucanie przez matkę, zawłaszczanie dziecka
- Choroby psychiczne matki
- Delegowanie niespełnionych potrzeb matki na dzieci
- Nierealne oczekiwania matki, przeciążenie i bezsilność matki albo apodyktyczność matki
Niemniej bardzo często dorosłe dzieci przejmują wrogość matki. Trudno powiedzieć gdzie jest przyczyna takiego stanu rzeczy. Ten artykuł (podcast) próbuje odpowiedzieć w jakiejś części na to pytanie.
Ten artykuł dotyczy takich aspektów matki, które określamy jako drapieżne i okrutne. Kiedy mówimy matka jako drapieżca, takie sformułowanie wywołuje w ludziach silny lęk i agresję. Te uczucia trudno w sobie pomieścić. Ludzie zaprzeczają okrutnemu aspektowi matki, nie widzą drapieżnika własnej matki lub mówią o okrucieństwie matki mając na myśli „chorobę psychiczną” (np. moja matka jest okrutna ale wynika to z jej choroby psychicznej). Temat drapieżnej matki jest pomijany, zamieniany na symptomy, przekierowywany na chorobę. Ten temat może być również zauważony i dostrzeżony.
W bajkach wybrzmiewają ludzkie głęboko skrywane doświadczenia i tęsknoty/pragnienia. Najłatwiej o drapieżnym aspekcie matki opowiadać poprzez bajki.
W bajce „Wilk i koźlęta”, stara koza miała siedem młodych koźląt, które kochała całym sercem. Musiała opuścić swoje potomstwo, by przynieść pożywienie z lasu. Koza ostrzegła koźlęta przed złym wilkiem, które chce je pożreć. Wilkowi udało się wyprowadzić koźlęta w pole, pożreć sześcioro z rodzeństwa, najmłodsze koźlątko schowało się. Matka wróciła z lasu, odnalazła ukryte koźlę. Matka uratowała resztę potomstwa w ten sposób, ze rozcięła brzuch wilka i uwolniła swoje dzieci. Z zemsty matka zaszyła w brzuchu wilka kamienie. Wilk obudził się, chciał uciec, ale zginął, wpadł do studni i utonął.
Koza jest tak dobrą matką, jak matka tylko może być. Koza jest samotnie wychowującą dzieci matką, bez obecności ojca, nie ma nikogo, kto wspierałby matkę w wychowaniu koźląt. W realności ojciec może być nieobecny (z powodu swojego zawodu, z powodu swoich emocji, z powodu uzależnienia). Koza definiuje się przez rolę matki, poświęca dla potomstwo wszystko, nie ma własnego życia. Koza próbuje nadmiernie ochronić koźlęta przed światem zewnętrznym, usunąć z ich życia wszelkie przeszkody. Główną troską matki jest wyżywić swoje dzieci, nakarmić, cała uwaga skupiona jest wokół obecności lub braku jedzenia.
Koza ostrzega swoje dzieci, aby nie wpuszczały wilka, który jest drapieżny. Matka mówi „jestem matką, która poświęca się dla swoich dzieci”. Koźlęta starają się jak mogą, nie wpuścić wilka do domu, w końcu otwierają drzwi okrutnemu aspektowi matki, zostają przez ten aspekt pożarty. Matka ostrzegając dzieci przed złym wilkiem, chce je chronić przed własnym aspektem drapieżcy.
Przykład:
Matka pracuje po godzinach dla swoich synów, dla ich potrzeb, ponieważ ojciec jest sknerusem i nie daje pieniędzy na potrzeby rodziny, odkłada je. Matka długo nie pokazuje swojej agresywnej części wobec dzieci. Dopóki jest młodą osobą, pełni rolę matki i żony, potem brakuje jej sił. Mąż staje się agresywny i obciążający, kobieta przestaje być żoną, staje się opiekunką/pielęgniarką. Zaczyna coraz więcej wymagać od synów i przekraczać ich granice psychologiczne. Wymaga od dzieci takiego poświęcenia, które przekracza ich psychofizyczne możliwości np. po operacji męża matka prosi dzieci, by czuwały przy łóżku ojca. Obiektywnie jest to sytuacja, która wymaga zatrudnienia pielęgniarki, ponieważ stan chorego jest ciężki.
Psychologiczne znaczenie bajki braci Grimm „Roszpunka”
W bajce pt „Roszpunka” młode małżeństwo mieszka obok ogrodu potężnej czarownicy. Kobieta zapragnęła rośliny z ogrodu czarownicy i jej mąż zgadza się ukraść dla niej tę roślinę. Niestety czarownica przyłapuje męża na kradzieży i wymusza na nim przyrzeczenie, że mężczyzna odda jej dziecko, które się ma wkrótce urodzić. Po urodzeniu dziecka rodzice oddają dziewczynkę czarownicy, która ją zamyka w wieży i ma na swoją wyłączność. Matka „Roszpunki” i czarownica to ta sama osoba.
Tragedia relacji matki z córką polega na tym, że matka nie jest w stanie pokochać swojego męża i całkowicie skupia się na córce. Poświęca jej uwagę, jest całkowicie obecna w życiu córki. Mąż jest bezsilny i bierny wobec postawy żony. W życiu córki pojawia się młody mężczyzna, który zakochuje się w niej. Okrutny aspekt matki (czarownica w bajce) zamyka wtedy córkę w wieży i obcina jej włosy. Złość matki nie dopuszcza do tego, żeby związek młodych się rozwijał.
Obydwoje młodzi wkraczają w kryzys. Aby z niego wyjść młody mężczyzna
musi rozpoznać swoje impulsy destrukcyjne rozumiane jako skłonność do wycofania, rezygnacji, a młoda kobieta musi dać się pozwolić odnaleźć mężczyźnie. W tej bajce kobieta śpiewa, to pozwala mężczyźnie ją odnaleźć.
Ta bajka opowiada o okrucieństwie matki, która chce „zawłaszczyć swoją córkę” i za wszelką cenę być lepszą od jej partnera. Taki typ relacji z matką może spowodować, ze kobiety szybko się rozwodzą mając jedno/dwoje dzieci. Po rozwodzie zbliżają się i zacieśniają relacje ze swoimi matkami.
Przykład
Kobieta lat 24 zachodzi w ciążę i rodzi dziecko. Kobieta wychodzi za mąż, przeprowadza się do kawalerki męża. Mężczyzna podobnie jak ojciec klientki ma wykształcenie zawodowe i również nadużywa alkoholu.
Matka kobiety ma wykształcenie wyższe i to ona utrzymuje rodzinę. Po roku małżeństwa i wspólnego mieszkania, kobieta odchodzi od męża, wraca do domu matki, staje się jej prawą ręką. W międzyczasie rodzice rozwodzą się. Kobieta korzysta z zasobów finansowych matki i mieszka z dzieckiem u swojej matki. Nie wychodzi powtórnie za mąż.
Inną wersją takiej relacji jest, gdy kobieta wychodzi za mąż, ale nie ma własnych dzieci i całą swoją uwagę przekierowuje na matkę. Córka ofiarowuje swój związek i swoje macierzyństwo matce
np.: codziennie dzwoni do swojej matki, wysłuchuje o jej chorobach, kupuje prezenty, dopytuje się. Ścisłemu związkowi córki i matki nie przeszkadza to, że mieszkają na przeciwległych krańcach świata.
Psychologiczne znaczenie bajki „Wieloskórka"
W bajce „Wieloskórka” zmarła matka wyraża życzenie, aby być zawsze pamiętaną. Królowa umierając nakazuje mężowi/królowi, by poślubił kobietę tak piękną jak ona. Król nie może znaleźć sobie partnerki, poza swoją córką i odkrywa w sobie nagłą/impulsywną miłość do córki. Cała opinia publiczna/dwór/radcy są przeciwni temu, aby król ożenił się z własną córką. Córka jest przerażona zamiarami ojca, stawia niemożliwe warunki do spełnienia, które ojciec jednakże spełnia. Córka ucieka z domu ojca, znajduje schronienie i zatrudnienie w kuchni poza domem rodzinnym. Wykonuje ciężką i trudną/brudną pracę. Córka znajduje sposób, żeby pokazać całe swoje bogactwo i piękno innemu mężczyźnie. Dobrze przerobiła lekcje z własnym ojcem. Uciekła z domu, w którym żądano od niej za dużo.
W tej bajce pamięć matki żyje wiecznie kosztem życia córki. Jeśli córka przyjęłaby to zlecenie matki, byłaby potępiona przez społeczność, utraciłaby swoją godność.
Przykład I:
Klientka ma lat 38, dwójkę młodszego rodzeństwa, w tym jedno przyrodnie. Matka ma ogromne trudności w relacji ze swoim mężem, nie utrzymuje kontaktu z teściami. Jest osobą impulsywną.
Matka deleguje córkę do tego, aby odwiedzała wraz z ojcem rodzinę męża, żeby wyjeżdżała wraz z siostrami na wakacje z ojcem, bez matki.
Psychologiczne znaczenie bajki „Jaś i Małgosia”
Bajka opowiada o sytuacji głodu i okrutnej części macochy, która się wówczas pojawia. W tej bajce kobieta uważa, że w sytuacji głodu nie starczy dla wszystkich jedzenia i trzeba pozbyć się dzieci. Matka chce przeżyć kosztem swoich dzieci.
Ojciec kocha swoje dzieci, ale nie broni ich przed okrutną częścią matki w sposób zdecydowany i stanowczy. Ojciec ulga okrutnym decyzjom żony. Matka jest dwulicowa i udaje troskliwą, opiekuńczą matkę. Pozbywa się dzieci z domu. Dzieci są tak głodne, że wpadają w ręce okrutnej czarownicy, która chce je zjeść. Czarownicą w świecie rzeczywistym, są wszystkie sytuacje
w których „Jaś i Małgosia” mogą być narażeni na „pożarcie”- np. destrukcyjne relacje, związki partnerskie, destrukcyjne grupy rówieśnicze, używki.
Przykład I:
Klientka lat 45, wychowała dwoje młodszego rodzeństwa. Była powiernicą ojca, kiedy wracał na krótko do domu z pracy zarobkowej zagranicą. Matka nie pracowała zarobkowo, zajmowała się własnym ojcem. NA córkę zwracała uwagę, kiedy córka zrobiła coś nie po jej myśli.
Psychologiczne znaczenie bajki o „Sześciu łabędziach”
Ta bajka opowiada o wrogości teściowej wobec synowej. Synowa nie ma matki. Jej matka zmarła. Synowa ma sześciu braci. Jej ojciec ożenił się z kobietą, której się bał. Teściowa kobiety nienawidziła swojej synowej. W tej bajce synowa zrobiła pewną pracę dla swojego rodu tkając sześć koszulek dla swoich braci. Kiedy utkała te koszulki, odzyskała możliwość mówienia i obroniła się przed agresją teściowej. Ważne jest to, że teściowa najpierw przedstawiała synową
w złym świetle/oczerniła ją, potem oskarżyła o dzieciobójstwo.
Przykład I:
Pracowita, wykształcona kobieta, dobrze zarabiająca wyszła za mąż. Urodziła dwie córki. Po kilku latach małżeństwa okazało się, że mąż jest chory psychicznie, o czym się głośno nie mówiło. Mąż miał również napady padaczki. Nikt w rodzinie nie mówił głośno o tym, że mąż nie ma kontaktu z córkami ani światem zewnętrznym. Kobieta była głównym żywicielem rodziny, to ona dostała mieszkanie i rodzina żyła dzięki jej zarobkom. Teściowa krytykowała ją niemal codziennie. Do codziennego rytuału należało przypomnienie o tym, czego synowa nie dopilnowała, nie posprzątała, jakie błędy wychowawcze popełniła, jak źle wychowuje swoje dzieci. Kobieta rozwiązała ten konflikt pasywnie, opuściła mieszkanie swoje i męża i kupiła nowe. Mąż został w mieszkaniu przy swojej matce.
Przykład matki, która wie lepiej
Przykład I:
Matka wysłała córkę do szkoły zakonnej, mimo że córka tego bardzo nie chce. Córka marzyła o szkole malarskiej, ale musiała iść do szkoły zakonnej o zaostrzonym rygorze. Ponieważ matka uważała, że jest to dobra szkoła dla niej. Matka bardzo dofinansowała szkołę zakonną.
Była tam bardzo znaczącą wpływową osobą w tej szkole. Jednakże córce nie udało się dyskutować z matką w żadnej istotnej dla siebie kwestii.
Po skończeniu szkoły córka chce iść na Akademię Sztuk Pięknych, ale matka oświadczyła jej, że musi pójść na medycynę. Według matki lekarz był zawodem bardzo szanowanym. Córka zgodziła się studiować medycynę i ukończyła te studia.
Kiedy córka asystowała przy operacji jako lekarz, doznała śmierci klinicznej. W wyniku tego przeżycia, córka nie chciała więcej pracować w szpitalu. Córka porzuciła medycynę, założyła rodzinę. Były okresy, kiedy żyła w dużej biedzie.
Kiedy matka była na łożu śmierci, to córka ponownie założyła kitel lekarski i wykonywała przy niej proste zabiegi medyczne np. zastrzyki, itd. Córka dostarczała umierającej matce iluzji, że pracuje jako lekarz praktyk. Matka zmarła, pozostawiła córce spadek. Aby córka mogła przyjąć spadek, musiała w ciągu 7 lat otworzyć szpital dla kobiet. Zapisane środki mogła zużyć tylko w jeden sposób. Matka zarządziła życiem córki, także po swojej śmierci.
Przykład II:
Mężczyzna jako dziecko często chorował, miał liczne nietolerancje pokarmowe. Leczenie nietolerancji pokarmowych było kosztowne, wymagało odpowiedniej diety, konsultacji lekarskich, chłopak był uważany za chorowitego. Rodzice byli przeciwni temu, by chłopak poszedł na studia weterynaryjne. Uważali, że studia weterynaryjne będą dla niego za ciężkie. Mężczyzna wybrał inne studia, czego bardzo żałował. Jedyne co go cieszyło, to był kontakt ze zwierzętami, opieka nad chorymi zwierzętami także po zabiegach chirurgicznych. Mężczyzna nie okazywał tutaj żadnej słabości. Obydwoje rodzice swój lęk przekierowali na dziecko, byli przekonani, że chronią syna przed nadmiernym wysiłkiem/porażką na studiach.
Przykład III:
Kobieta wieku około 48 lat, miała duże problemy z alkoholem, z tego powodu nie mogła się utrzymać w miejscu pracy. Bardzo obniżył się jej status materialny. Kiedy dzieci prosiły ją, by podjęła leczenie odwykowe, kobieta atakowała swoje dzieci słownie, poniżała je, obrażała. Dzieci czuły się zaszczute. W późniejszych latach nadużywanie alkoholu przez matkę przestało był tak dużym problemem, natomiast kobieta konsekwentnie żądała od swoich synów aby poprzez prezenty i pomoc organizacyjną/finansową w wielu aspektach życiach potwierdzali jej status materialny, osoby majętnej. Synowie fundowali matce prezenty, wyjazdy w nadziei, że kobieta się wyciszy/poczuje lepiej. Dorośli synowie bali się, że matka ich znowu zaatakuje.
Podsumowanie:
Drapieżny aspekt matki jest częścią realną, istniejąca. Drapieżny aspekt matki może być też nierealny, szalony.
Kiedy nie ma ojca, drapieżny aspekt matki wywiera większy wpływ na życie dzieci. Kiedy dojdzie do rozwodu agresja matki może być przekierowana na byłego partnera, ale też na osoby w rodzinie oraz na terapeutów.
Drapieżny aspekt matki może być również siłą fizyczną i psychiczną, która pełni ważną rolę w życiu rodziny. Ten aspekt matki jest w stanie przeciwstawić się rabunkowi, obronić przed napaścią na własność fizyczną/intelektualną finansową.
Opracowały
Teresa Ossowska, Małgorzata Krupińska
