Mobbing w miejscu pracy to taka sytuacja, w której ktoś doświadcza takich utrudnień w pracy zawodowej, że myśli, że ktoś chce go usunąć z pracy.
Mobbing jest to sytuacja agresji werbalnej, krytycznych uwag, sarkazmu, ironii, izolacji społecznej wobec jakiejś osoby. Sytuacja ta powtarza się przez dłuższy czas w wykonaniu konkretnej osoby albo grupy.
Są różne etapy rozwoju mobbingu, które charakteryzują się różnymi zachowaniami.
Mobbing zaczyna się od konfliktu interesów np.: kierownik/zakład pracy chce zwolnić pracownika lub od nieprzepracowanego konfliktu pomiędzy osobami zatrudnionymi a kierownikiem.
- Większość sytuacji mobbingu rozpoczyna się od jakiejś konkretnej sytuacji, która inicjuje/jest mechanizmem spustowym mobbingu. Mówi się o sytuacji wyzwalającej mobbing.
- Drugim etapem mobbingu jest agresja grupowa, sarkazm grupowy. Często osoba mobbingowana jest nieświadoma, że jest przedmiotem plotek wśród kolegów z pracy, a szef eliminuje tę osobę, nie przydzielając jej nowych zadań, nie zauważając jej.
Osoba mobbingowana w początkowej fazie nie zauważa oznak przemocy, racjonalizuje je, zaprzecza pierwszym przejawom mobbingu. - W środkowej fazie nasilenia mobbingu, osoba poddawana mobbingowi jest zmęczona, ma zaburzenia koncentracji, mniej wydajnie wykonuje swoją pracę. Taka osoba może nie otrzymywać nowych zadań, albo takie zadania, których nikt nie chce się podjąć. Pracownik może chorować wówczas somatycznie. W tym etapie pracownik mobbingowany, może przenosić stres z pracy na życie osobiste, na relacje z najbliższymi np. krzycząc na domowników, wchodząc w konflikty z nimi.
- Końcowy etap mobbingu przejawia się np. poprzez odczucie, że praca danej osoby jest zbędna i nikomu niepotrzebna. Często ma miejsce zwolnienie osoby mobbingowanej z pracy i przez to pozbawienie jej źródła dochodów. Pozycja społeczna danej osoby bardzo spada, a jej możliwości zawodowe są poważnie kwestionowane. Z badań wynika, że 5 do 10% sytuacji mobbingu kończy się tym, że pracownik sam wypowiada umowę o pracę.
Mobbing służy temu, żeby uzyskać zgodę grupy na zwolnienie pracownika. Służy również temu, żeby znaleźć kozła ofiarnego wśród pracowników, obniżyć napięcie w grupie, wynikające z faktu, że pracodawca nie może się wywiązać z umowy wobec pracowników, ze złożonych obietnic co do wynagrodzenia, czy warunków pracy. Znalezienie kozła ofiarnego zapobiega agresji wobec kierownictwa, przełożeni nie muszą brać odpowiedzialności za swoje działania/decyzje. Reformy w miejscu pracy nie są wprowadzane, są iluzją, sloganem reklamowym firmy.
W tym miejscu można by zauważyć związek pomiędzy mobbingiem w miejscu pracy a stagnacją w miejscu pracy. Sytuacje nierozwiązanych konfliktów, które wyrażają się poprzez mobbing, prowadzą do braku konstytutywnych rozwiązań w zakładzie pracy. Osoby mobbingowane potrzebują często około 12 miesięcy, by zacząć mówić innym osobom o doświadczanej przemocy, wykluczeniu, dyskryminacji.
Jak zazwyczaj ludzie radzą sobie z sytuacją mobbingu?
- Zaprzeczają temu, że mobbing występuje.
- Reagują złością, wybuchem a sytuację mobbingu.
- Targują się, zastanawiają się czy mogą pójść na kompromis z zakładem pracy, czy mogą się zgodzić an obniżkę wynagrodzenia, przejęcie większego zakresu obowiązków niż dotychczas lub obowiązków, na które wcześniej by się nie zgodzili. Na tym etapie pracownik może też wynegocjować zmiany korzystne dla siebie, jeśli umie sobie radzić z mobbingiem.
- Odczuwają smutek, żal, strach, niepewność jeśli sytuacja osoby mobbingowanej się nie poprawia. Takie odczucia i zachowania świadczą o tym, że dana osoba zaczęła mieć świadomość własnej sytuacji.
- Akceptują fakt, że doświadczają mobbingu. Osoby mobbingowane uświadamiają sobie realne straty finansowe, które ponoszą, zagrożenie utratą reputacji i prestiżu zawodowego/dobrego imienia.
Przykład: mobbing w szpitalu
Oddział dużego szpitala, specjalizującego się w rehabilitacji. Kiedy pracownik wypowiada się an forum i mówi o swoich trudnościach w pracy, to jego kierownik systematycznie neguje wypowiedzi swojego pracownika, podważa je, deprecjonuje, robi to na forum publicznym podczas dużych zebrań „tobie się tylko tak wydaje; o wszystkich pacjentach tak mówisz, wyolbrzymiasz...”
Przykład II: mobbing w domu opieki nad osobami starszymi
Kobieta, dyrektor domu opieki nad osobami starszymi, kilka razy w roku organizuje znaczące imprezy dla swoich podopiecznych. Za każdym razem domaga się od swoich przełożonych hołdów, podziękowań i nigdy nie jest zadowolona z tego jakie one są. Po pewnym czasie zaczyna wyrażać swoje niezadowolenie w kontaktach ze współpracownikami „ jak oni mogli mnie tak źle potraktować”. Echa tych rozmów dochodzą do kierownika. Kierownik czuje irytację i złość wobec takiego dyrektora domu opieki. Z czasem niezadowolenie przeradza się w otwarty konflikt i przełożeni zaczynają stawiać pani dyrektor warunki współpracy, które trudno jest spełnić.
W filmie pt. „Wredne liściki” mamy do czynienia z sytuacją, w której młoda policjantka, jest gorzej traktowana przez swoich przełożonych z uwagi na to, że jest kobietą. Mówimy tu jednakże tylko o dyskryminacji z uwagi na płeć (kobieta w mundurze).
Przykład III:
Doświadczona pracownica biura jest dwa lata przed emeryturą, ma wyższe wykształcenie. W jej dziale zmienia się kierownik. Kierownikiem jest młoda dziewczyna, która po raz pierwszy pełni taką funkcję. Czuje się niepewnie w nowej roli, jej niepewność maleje, kiedy zauważa że doświadczona pracownica popełnia błędy natury technicznej (obsługa komputera). Kieruje krytyczne uwagi wobec starszej osoby, wspomina pół żartem, pół serio o zwolnieniu. Sytuacja staje się nieprzyjemna. Starsza kobieta czuje się atakowana i pokrzywdzona.
Wyrafinowane formy mobbingu takie jak:
- pomijanie
- przemilczanie
- ignorowanie
- przejmowanie czyiś pomysłów bardzo trudno jest udowodnić.
Jak sobie radzić z mobbingiem:
Pierwszym etapem pomocy jest określenie etapu mobbingu i możliwości pomocy w zaistniałej sytuacji. W pracy z osobą mobbingowaną szczególnie ważne jest nawiązanie dobrej współpracy terapeutycznej i określenie, co jest dla klienta dobrym rozwiązaniem. Ważne jest zbadanie konsekwencji mobbingu dla klienta oraz jakie są korzyści psychologiczne z tej sytuacji. Systemowe podejście do pracy z sytuacją mobbingu pozwala znaleźć adekwatny kontekst w sytuacji życiowej klienta. Następnym krokiem jest wypracowanie konstruktywnego dla klienta zakończenia sytuacji mobbingu. Metoda ustawień systemowych jest tu bardzo użyteczna, jeśli klient jest na nią gotowy.
Opracowały
Teresa Ossowska
Małgorzata Krupińska
