Podcast: Matka jako drapieżca Część I

We współczesnej kulturze ludzie często uskarżają się na różne aspekty swoich matek.
Mówi się, że do najczęstszych przyczyn konfliktów między matką a dorosłymi dziećmi, leżącymi po stronie matki należą:

• Dominacja matki
• Ambiwalencja matki
• Oziębłość rodzina, odrzucanie przez matkę, zawłaszczanie dziecka
• Choroby psychiczne matki
• Delegowanie niespełnionych potrzeb matki na dzieci
• Nierealne oczekiwania matki, przeciążenie i bezsilność matki albo apodyktyczność matki

Niemniej bardzo często dorosłe dzieci przejmują wrogość matki. Trudno powiedzieć gdzie jest przyczyna takiego stanu rzeczy. Ten artykuł (podcast) próbuje odpowiedzieć w jakiejś części na to pytanie.

Ten artykuł dotyczy takich aspektów matki, które określamy jako drapieżne i okrutne. Kiedy mówimy matka jako drapieżca, takie sformułowanie wywołuje w ludziach silny lęk i agresję. Te uczucia trudno w sobie pomieścić. Ludzie zaprzeczają okrutnemu aspektowi matki, nie widzą drapieżnika własnej matki lub mówią o okrucieństwie matki mając na myśli „chorobę psychiczną” (np. moja matka jest okrutna ale wynika to z jej choroby psychicznej). Temat drapieżnej matki jest pomijany, przekierowywany na chorobę. Ten temat może być również zauważony, dostrzeżony i przepracowany.

W bajkach wybrzmiewają ludzkie głęboko skrywane doświadczenia i tęsknoty/pragnienia. Najłatwiej o drapieżnym aspekcie matki opowiadać poprzez bajki.

W bajce „Wilk i koźlęta”, stara koza miała siedem młodych koźląt, które kochała całym sercem. Musiała opuścić swoje potomstwo, by przynieść pożywienie z lasu. Koza ostrzegła koźlęta przed złym wilkiem, które chce je pożreć. Wilkowi udało się wyprowadzić koźlęta w pole, pożreć sześcioro z rodzeństwa, najmłodsze koźlątko schowało się. Matka wróciła z lasu, odnalazła ukryte koźlę. Matka uratowała resztę potomstwa w ten sposób, ze rozcięła brzuch wilka i uwolniła swoje dzieci. Z zemsty matka zaszyła w brzuchu wilka kamienie. Wilk obudził się, chciał uciec, ale zginął, wpadł do wody i utonął.

Koza jest tak dobrą matką, jak matka tylko może być. Koza jest samotnie wychowującą dzieci matką, bez obecności ojca, nie ma nikogo, kto wspierałby matkę w wychowaniu koźląt. W realnym życiu ojciec może być nieobecny. Może być nieobecny z powodu wykonywanego zawodu, z powodu swoich emocji, z powodu uzależnienia lub choroby. Koza definiuje się przez rolę matki, poświęca dla potomstwa wszystko, nie ma własnego życia. Koza próbuje nadmiernie ochronić koźlęta przed światem zewnętrznym, usunąć z ich życia wszelkie przeszkody. Główną troską matki jest wyżywić swoje dzieci, nakarmić, cała uwaga matki skupiona jest wokół obecności lub braku jedzenia.

Koza ostrzega swoje dzieci, aby nie wpuszczały wilka, który jest drapieżny. Matka mówi „jestem matką, która poświęca się dla swoich dzieci”. Koźlęta starają się jak mogą, nie wpuścić wilka do domu, w końcu otwierają drzwi okrutnemu aspektowi matki, zostają przez ten aspekt pożarte. Matka ostrzegając dzieci przed złym wilkiem, chce je chronić przed własnym aspektem drapieżcy.

Przykład:
Matka pracuje po godzinach dla swoich synów, by ich wykształcić i wyżywić. Ojciec jest sknerusem i nie daje pieniędzy na potrzeby rodziny, oszczędza je. Matka długo nie pokazuje swojej agresywnej części wobec dzieci. Dopóki jest młodą osobą, pełni rolę matki i żony z powodzeniem, potem brakuje jej sił. Mąż staje się agresywny i obciążający, kobieta przestaje być żoną, staje się opiekunką/pielęgniarką. Zaczyna coraz więcej wymagać od synów i przekraczać ich granice psychologiczne. Wymaga od dzieci takiego poświęcenia, jak od siebie samej np. po operacji męża matka prosi dzieci, by czuwały przy łóżku ojca. Obiektywnie jest to sytuacja, która wymaga zatrudnienia pielęgniarki, ponieważ stan chorego jest ciężki.

W bajce pt „Roszpunka” młode małżeństwo mieszka obok ogrodu potężnej czarownicy. Kobieta zapragnęła rośliny z ogrodu czarownicy i jej mąż zgadza się ukraść dla niej tę roślinę. Niestety czarownica przyłapuje męża na kradzieży i wymusza na nim przyrzeczenie, że mężczyzna odda jej dziecko, które się ma wkrótce urodzić. Po urodzeniu dziecka rodzice oddają dziewczynkę czarownicy, która ją zamyka w wieży i ma na swoją wyłączność. Matka „Roszpunki” i czarownica to ta sama osoba.

Tragedia relacji matki z córką polega na tym, że matka nie jest w stanie pokochać swojego męża i całkowicie skupia się na córce. Poświęca jej uwagę, jest bardzo obecna w życiu córki. Mąż jest bezsilny i bierny wobec postawy żony. W życiu córki pojawia się młody mężczyzna, który zakochuje się w niej. Okrutny aspekt matki zamyka wtedy córkę w wieży i obcina jej włosy. Złość matki nie dopuszcza do tego, żeby związek młodych się rozwijał.

Obydwoje młodzi, córka i książę wkraczają w kryzys. Aby z niego wyjść młody mężczyzna musi rozpoznać swoje impulsy destrukcyjne rozumiane jako skłonność do wycofania, rezygnacji, a młoda kobieta musi dać się pozwolić odnaleźć mężczyźnie. W tej bajce kobieta śpiewa, co pozwala mężczyźnie ją odnaleźć.

Ta bajka opowiada o okrucieństwie matki, która chce „zawłaszczyć swoją córkę” i za wszelką cenę być lepszą od jej partnera. Taka relacja z matką może sprzyjać temu, że kobiety szybko rozstają się z mężczyznami. Z czasem córki zbliżają się i zacieśniają swoje relacje ze matkami.

Przykład:

Kobieta ma lat 24 zachodzi w ciążę, wychodzi za mąż i rodzi dziecko. Przeprowadza się do kawalerki męża. Mężczyzna podobnie jak ojciec klientki ma wykształcenie zawodowe i również nadużywa alkoholu.

Matka kobiety ma wykształcenie wyższe i to ona utrzymuje rodzinę. Po roku małżeństwa i wspólnego mieszkania, kobieta odchodzi od męża, wraca do domu matki, staje się jej prawą ręką. W międzyczasie rodzice rozwodzą się. Kobieta korzysta z zasobów finansowych matki i mieszka z dzieckiem u swojej matki. Nie wychodzi powtórnie za mąż.

Inną wersją takiej relacji jest, gdy kobieta wychodzi za mąż, ale nie ma własnych dzieci i całą swoją uwagę przekierowuje na matkę. Córka ofiarowuje swój związek i swoje macierzyństwo matce np.: codziennie dzwoni do swojej matki, wysłuchuje o jej chorobach, kupuje prezenty, dopytuje się. Ścisłemu związkowi córki i matki nie przeszkadza to, że mieszkają na przeciwległych krańcach świata.

W bajce „Wieloskórka” zmarła matka wyraża życzenie, aby być zawsze pamiętaną. Królowa umierając nakazuje mężowi/królowi, by poślubił kobietę tak piękną jak ona. Król nie może znaleźć sobie partnerki, poza swoją córką i odkrywa w sobie nagłą, impulsywną miłość do córki. Cała opinia publiczna (dwór, radcy) są przeciwni temu, aby król ożenił się z własną córką. Córka jest przerażona zamiarami ojca, stawia niemożliwe warunki do spełnienia, które ojciec jednakże spełnia. Córka ucieka z domu ojca, znajduje schronienie i zatrudnienie w kuchni poza domem rodzinnym. Wykonuje ciężką i trudną/brudną pracę. Córka znajduje sposób, żeby pokazać całe swoje bogactwo i piękno innemu mężczyźnie. Dobrze przerobiła lekcje z własnym ojcem. Uciekła z domu, w którym żądano od niej za dużo.

W tej bajce pamięć matki żyje wiecznie kosztem życia córki. Jeśli córka przyjęłaby zlecenie matki, byłaby potępiona przez społeczność, utraciłaby swoją godność.

Przykład:
Klientka ma lat 38, ma dwójkę młodszego rodzeństwa, w tym jedno przyrodnie. Matka ma ogromne trudności w relacji ze swoim mężem, nie utrzymuje kontaktu z teściami. Jest osobą impulsywną, gwałtowną. Matka deleguje córkę do tego, aby odwiedzała wraz z ojcem rodzinę męża, żeby wyjeżdżała wraz z rodzeństwem na wakacje z ojcem, bez udziału matki.

Bajka opowiada o sytuacji głodu i okrutnej części macochy, która się wówczas pojawia. W tej bajce kobieta uważa, że w sytuacji głodu nie starczy dla wszystkich jedzenia i trzeba pozbyć się dzieci. Matka chce przeżyć kosztem swoich dzieci.

Ojciec kocha swoje dzieci, ale nie broni ich przed okrutną częścią matki w sposób zdecydowany i stanowczy. Ojciec ulga okrutnym decyzjom żony. Matka jest dwulicowa i udaje troskliwą, opiekuńczą matkę. Pozbywa się dzieci z domu. Dzieci są tak głodne, że wpadają w ręce okrutnej czarownicy, która chce je zjeść. Czarownicą w świecie rzeczywistym, są wszystkie sytuacje w których „Jaś i Małgosia” mogą być narażeni na „pożarcie”- np. destrukcyjne relacje, związki partnerskie, grupy rówieśnicze, używki.

Przykład:
Klientka ma lat 45, wychowała dwoje młodszego rodzeństwa. Była powiernicą ojca, kiedy wracał na krótko do domu z pracy zarobkowej za granicą. Matka nie pracowała zarobkowo, zajmowała się własnym ojcem. Na córkę zwracała uwagę, kiedy córka zrobiła coś nie po jej myśli.

Ta bajka opowiada o wrogości teściowej wobec synowej. Synowa nie ma matki. Jej matka zmarła, a ojciec ożenił się powtórnie z kobietą, której się bał. Synowa ma sześciu braci. Jest znienawidzona przez swoją teściową. W tej bajce synowa zrobiła pewną pracę dla swojego rodu tkając sześć koszulek dla swoich braci. Kiedy utkała te koszulki, odzyskała możliwość mówienia i bronienia się przed agresją teściowej. Ważne jest to, że teściowa najpierw przedstawiała synową w złym świetle, oczerniła ją, potem oskarżyła o dzieciobójstwo.

Przykład:
Pracowita, wykształcona kobieta, dobrze zarabiająca wyszła za mąż. Urodziła dwie córki. Po kilku latach małżeństwa okazało się, że mąż jest chory psychicznie, o czym się głośno nie mówiło w rodzinie. Nikt w rodzinie nie mówił głośno o tym, że mąż nie ma kontaktu z córkami ani ze światem zewnętrznym. Kobieta była głównym żywicielem rodziny, to ona dostała mieszkanie i rodzina żyła dzięki jej zarobkom. Teściowa krytykowała ją niemal codziennie. Do codziennego rytuału należało przypomnienie o tym, czego synowa nie dopilnowała, nie posprzątała, jakie błędy wychowawcze popełniła, jak źle wychowuje swoje dzieci. Kobieta rozwiązała ten konflikt pasywnie, opuściła mieszkanie swoje i męża i kupiła nowe. Mąż został w mieszkaniu przy swojej matce.

W tej części zostały omówione niektóre z aspektów drapieżnej matki
Kolejne aspekty drapieżnej matki zostaną omówione w II części podcastu.